Chơi tự do và không gian chơi ngoài trời

Tại công viên, hai bé 3 và 5 tuổi đang muốn chơi cầu trượt mà trong công viên chỉ có cái “tay vịn” là có vẻ giống giống cầu trượt, nó rộng chừng 40 cm, bằng xi măng, trơn phẳng và khá dốc, dài chừng 7-8m dọc theo các bậc thang lên xuống của công viên phố núi. Bé lớn hỏi mẹ: con trượt cầu trượt ở đây được không mẹ? Mẹ nhìn thật kỹ rồi nói với con: nếu con cảm thấy an toàn thì con có thể trượt. Và người mẹ ngồi ngay những bậc thang giữa, chăm chú, tập trung quan sát hai bé bắt đầu chơi mà không hề can thiệp.

Ban đầu hai bé rón rén thử một đoạn cuối của “cầu trượt”, rồi thêm một đoạn nữa, …rồi chẳng mấy chốc leo tuốt lên đỉnh trượt xuống đáy, rồi để trơn hơn nữa, bạn cởi áo khoác gió lót xuống mông để trượt. Rất đông ngưới lớn và trẻ con chơi ở công viên, nhưng không có em bé nào đã từng chơi “cầu trượt” này. Một số người lớn nhìn mẹ ái ngại, nhưng rồi dần dần một vài em bé khác được bố mẹ cho lại gần và thử từng chút từng chút một. Một buổi chiều hoàng hôn rộn tiếng cười của con trẻ trong công viên.

Người mẹ này quá liều lĩnh hay đang cho con chị ấy một cơ hội đối mặt với rủi ro, thách thức? Chỉ có chị là hiểu năng lực của con chị, chỉ có chị đánh giá được việc con chị có cảm nhận về an toàn như thế nào, bởi vậy chị bình thản trước mọi phán xét hay ái ngại của những bố mẹ xung quanh. Có gì khác giữa việc con chị được một buổi chiều vui chơi rộn rã tiếng cười và những em bé khác đang tuyệt đối an toàn trong tay bố mẹ dắt dạo chơi công viên? Có lẽ nó hơn một buổi chiều vui chơi rất nhiều.

Khi trao cơ hội cho trẻ tức là trẻ được tin cậy. Mỗi một lệnh cấm ban ra, ta tước đi một chút sự tự do nơi trẻ và làm tăng thêm nhiều hơn thế nỗi sợ hãi trong con người trẻ, nó rất gần với nỗi sợ hãi các lực lượng thống trị một cách mơ hồ mà đầy ám ảnh của người lớn.

Khi trẻ được tin cậy, trẻ sẽ biết tự xoay sở, và đặc biệt phát triển trực giác về sự an toàn. Ngay từ nhỏ từng chút từng chút một, nếu trẻ được đặt vào các tình huống có rủi ro, trẻ sẽ tự mình cảm nhận về độ an toàn rất tốt; thay vì có thể để mình rơi vào hoàn cảnh nguy hiểm như những trẻ đã quá quen với việc cấm đoán và phó mặc cho bố mẹ giám định độ an toàn. Khả năng xoay sở của trẻ linh hoạt vô cùng. Nếu bạn đã từng quan sát thật kỹ trẻ con, bạn sẽ ngạc nhiên khi nhìn một cậu bé 3 tuổi tìm và thử rất nhiều tư thế khác nhau để chọn một tư thế an toàn nhất tụt từ độ cao 2m của một cành cây xuống đất.

Về kỹ năng vận động: một lần được tự do lựa chọn môi trường có độ rủi ro là trẻ được tạo cơ hội để phát triển các kỹ năng vận động hoàn hảo, từ thô đến tinh, từ trực giác đến xúc giác,… Một buổi học thể chất dù có trong môi trường hoàn hảo từ cơ sở vật chất đến giáo viên, thì cơ hội phát triển các kỹ năng vận động của trẻ cũng không thể bằng 60 phút được cho tự do leo trèo một cái cây, tự do thiết kế một máng trượt và trượt trên một đoạn đường gập ghềnh hay trơn láng…

Người lớn chúng ta thường chọn cách dễ nhất cho mình chứ không phải cách tốt nhất cho trẻ. Các nhà quản lý đương nhiên chọn yếu tố an toàn tuyệt đối, vậy thì các tiêu chí an toàn họ đưa ra phải có lợi cho họ nhất, để tránh được mọi rủi ro. Nhưng làm bố mẹ, chẳng lẽ chúng ta cũng lười nhác vậy, để cấm con chúng ta cho dễ, để tước mất rất nhiều cơ hội của trẻ?

Và tạo ra không gian chơi cho trẻ, trước tiên là không phải tạo ra một không gian tuyệt đối an toàn. Vậy nên nếu chúng ta loại bỏ bất cứ yếu tố nào có khả năng gây nguy hiểm, thay vì phát triển năng lực phán đoán của trẻ, thì có nghĩa là ta đang xây một ngôi nhà kính để nuôi một cái cây chứ không phải cho nó sống giữa vườn, giữa rừng để đón nắng đón gió.

– 𝘛𝘶̛̀ 𝘣𝘢̀𝘪 𝘨𝘪𝘢̉𝘯𝘨 𝘤𝘶̉𝘢 𝘤𝘰̂ 𝘕𝘨𝘶𝘺𝘦̂̃𝘯 𝘛𝘩𝘶 𝘏𝘶̛𝘰̛𝘯𝘨, 𝘵𝘳𝘰𝘯𝘨 𝘩𝘰̣𝘤 𝘬𝘺̀ 𝘝𝘐𝘐𝘐 𝘤𝘶̉𝘢 ‘9 𝘵𝘩𝘢́𝘯𝘨 10 𝘯𝘨𝘢̀𝘺’