Tác giả: Vanessa Mitchell Kohlhaas
Trích từ bản dịch sách “Sự chào đón nồng ấm và dịu dàng – Nuôi con giai đoạn 0-3 tuổi” – Biên dịch & hiệu đính: Nguyễn Thu Hương, Mầm non Koi, 2021.
Hành trình kì diệu đến khó tin qua các giai đoạn phát triển khả năng vận động ở trẻ cho ta thấy sự phức tạp và sự thông thái của sự phát triển cơ thể con người. Mỗi giai đoạn trước đó là nền tảng vững chắc cho các kỹ năng vận động mới được khai mở ở giai đoạn kế tiếp, và đứa trẻ khám phá và thực hành các kỹ năng mới với niềm vui hân hoan và sự chính xác của một nhà khoa học. Từ từ, đứa trẻ biết đứng thẳng – tư thế mang vác cái đầu, giữ cân bằng trong không gian, từ tư thế ngồi, rồi gắng sức nhấc mình lên để có thể đứng thẳng – cho đến khi chúng có thể bước bước chân đầu tiên. Mỗi giai đoạn đều quan trọng như nhau trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Bài báo này cho các bậc cha mẹ và những người chăm sóc trẻ em một bức tranh toàn cảnh để làm sao hỗ trợ trẻ trong khi chăm sóc chúng, trong khi chúng chơi đùa theo một cách lành mạnh và tự nhiên.
Quan điểm của Pikler, Gerber, và Steiner về sự vận động tự do của trẻ
Bác sỹ nhi khoa người Hungary, Emmi Pikler, người sáng lập trại mồ côi Pikler, đặt tại Budapest vào những
năm 40, và Magda Gerber, một chuyên gia về sự phát triển trẻ em đã đem các kết quả nghiên cứu của Pikler sang thực hành tại Mỹ và sáng lập RIE (Resources for Infant Educarers, Nguồn tài liệu cho các nhà giáo dục mầm non), đã đưa ra quan điểm mới mẻ về sự phát triển khả năng vận động của trẻ em. Hai bà cùng nhấn mạnh vào việc quan sát khả năng của trẻ ngay lúc này (trẻ đang có khả năng vận động gì), thay vì tập trung vào sự phát triển theo lịch định sẵn (đứa trẻ cần phải đạt được kỹ năng vận đồng nào), họ tôn trọng sự phức tạp trong quá trình phát triển các kỹ năng vận động của trẻ em. Những khuyến nghị của họ nhằm giúp cho trẻ em được phát triển kỹ năng vận động tự nhiên, không có sự can thiệp từ phía người lớn, cho phép đứa trẻ được tự do khám phá chính cơ thể mình và thế giới xung quanh mà không có bất cứ sức ép nào.
Những quan sát và phương pháp nuôi dạy trẻ của Pikler và Gerber đồng thuận với nhận định của Steiner về sự phát triển các kỹ năng vận động, rằng chúng ta không cần phải dạy cho trẻ đi, vì trẻ luôn có trong mình một trí tuệ thông thái bản năng để hướng dẫn chúng trong quá trình này. Theo Steiner, thả lỏng, thư thái và không can thiệp, cho phép trẻ được tự do vận động là ta đã tạo ra một không gian để các thực thể tâm linh tối đa hóa sự hỗ trợ trẻ phát triển. Quan điểm này thấy rõ trong đoạn văn mà Steiner viết như sau:
Trong giai đoạn ấu thơ, một thế giới mơ màng vẫn còn bao bọc những đứa trẻ. Chúng cử động, làm việc
với chính cơ thể mình với sự dẫn dắt của một trí huệ vô lượng, cái không nằm trong sự nhận biết của
chúng, cái siêu phàm và toàn diện hơn cái trí tuệ thông thường chúng ta có mà ý thức chúng ta có thể
nhận biết trong giai đoạn sau này. Trí huệ vô lượng này từ thế giới tâm thức đi vào cơ thể đứa trẻ, tạo
hình nên bộ não. Vì thế, chúng ta có thể khẳng định chắc chắn rằng, một người lớn thông thái nhất cũng
có thể học được nhiều từ một đứa trẻ…Tuy nhiên, trong những năm đầu đời, trí huệ vô lượng này đóng
vai trò như một “đường dây điện thoại” kết nối chúng ta với thế giới tâm thức, là thế giới mà chúng ta ở
giữa hai kiếp sống. Một số kí ức của tâm thức trong thế giới này vẫn tiếp tục sống và chảy trong cốt
cách tạo nên con người đứa trẻ, trong giai đoạn ấu thơ. Là một linh hồn người, chúng ta luôn nhận được
sự dẫn dắt từ Vũ trụ toàn thể nơi mà chúng ta đã từng thuộc về. Khi chúng ta sinh ra cho đến khi khoảng
khắc đầu tiên mà kí ức chúng ta có thể ghi lại – các nguồn lực từ thế giới tâm thức (spirit, hoặc ta có thể dùng từ tâm linh – ND) này chảy tràn trong chúng ta và giúp ta phát triển những nối kết với thế giới vật
chất trên mặt đất.
Chính nhờ sự kết nối với các nguồn lực từ thế giới tâm thức này, đứa trẻ có thể học được một lượng khổng lồ trong một thời gian ngắn như vậy. Làm cha mẹ, hay người chăm sóc trẻ, ta cần quan sát trẻ và chính bản thân mình để ta không vội vàng mà tạo nên những chướng ngại cho công việc thiêng liêng này của trẻ, nó không thuần túy là các kỹ năng vật lý, nó còn thuộc về chiều sâu tâm thức.
Thông qua vận động, đứa trẻ xác lập vị thế của chúng trong không gian và trong mối liên hệ với mặt đất rắn
chắc, điều này sẽ dẫn trẻ đến cảm giác về vị thế trung tâm và tư thế đứng thẳng. Đứa trẻ, trong trận chiến với cơ bắp nhằm điều khiển chính cơ thể mình, trân chiến mang kí ức vô thức của loài người đặt trong các cổ mẫu, một cách vô thức đã trở thành công cụ cho ý chí. Một đứa trẻ được vận động tự do, học cách cảm nhận sự vững chãi của mặt đất, sự đứng vững yên ổn, sự tổ chức vững chắc, và định vị vị thế của mình một cách chắc chắn sẽ hòa nhập vào thế giới tràn đầy lòng tự tin.
Hòa nhập vào môi trường mới
Đứa trẻ mới sinh dường như ở trọng trạng thái mơ màng, nửa nhận biết nửa vô thức, toàn bộ cơ thể chúng
thẩm thấu hòa tan làm một vào thế giới. Rồi từ từ chúng học được rằng mình khác với thế giới xung quanh.
Đứa trẻ mới sinh ngủ rất nhiều, để trong giấc ngủ chúng điều chỉnh mình hòa vào môi trường mới. Chúng
không còn được bảo vệ khỏi thế giới bên ngoài như giai đoạn ấm áp và dễ chịu trong bụng mẹ nữa. Giờ đây
chúng phải chủ động đáp ứng các nhu cầu của mình, bao gồm cả việc thở và ăn. Đó không phải là một công
việc đơn giản, nhưng chúng đã được chuẩn bị từ ngay cả trước khi ra đời.
Vai trò quan trọng nhất của bố mẹ trong thời kì này là tạo ra một môi trường ấm áp và an toàn cho trẻ, vì thế trẻ sẽ sẵn sàng cho một cuộc sống trên mặt đất. Quan điểm về một môi trường ấm áp và an toàn để bảo vệ các giác quan của trẻ là một điều cơ bản trong phương pháp giáo dục và chăm sóc trẻ Waldorf. Trong cách tiếp cận của RIE/ Pikler, quan điểm này được phát biểu có chút khác biệt: cha mẹ hay người chăm sóc trẻ cần có những cử chỉ hay lời nói để tránh khiển trẻ giật mình, để bảo vệ các giác quan của trẻ. Người lớn chăm sóc trẻ cần cho trẻ biết trước việc gì sẽ xảy ra tiếp theo bằng những câu nói đơn giản, những mô tả nhẹ nhàng và những hành động tôn trọng trẻ. Ví dụ, khi đứa trẻ khóc vì đói, mẹ cho trẻ thấy mình nhận biết tiếng khóc của trẻ và nói với trẻ “Mẹ đây, mẹ nghe con rồi. Con đang đói. Đã đến giờ ăn của con rồi nhỉ.” Sau đó, trước khi bế trẻ lên để cho ăn, để tránh làm trẻ ngạc nhiên giật mình, mẹ nắm tay trẻ và nói “mẹ sẽ bế con lên bây giờ nhé. Con muốn ăn rồi phải không?”. Một cách từ tốn và êm đềm, mẹ bế trẻ lên. Khi đã ngồi xuống và bắt đầu cho trẻ ăn, mẹ cần tập trung vào đứa trẻ và luôn chú tâm để thực sự ở bên trẻ, để có thể thực sự kết nối với con.
Căn phòng riêng dành cho vận động
Trong khi còn nằm ngửa, đứa trẻ bắt đầu học cách làm chủ các cử động của mình. Tay và chân chúng ngọ
nguậy như thể chúng đang bơi trong không gian. Khi trẻ nằm sấp, chúng có thể nhấc đầu một lúc và quay bên này bên kia. Kế đó, bỗng nhiên chúng khám phá ra một vật thể kì diệu – bàn tay chúng. Đôi tay bỗng biến thành một món đồ chơi thú vị. Chúng say sưa khám phá chính cơ thể mình và rồi chuyển sự thích thú sang những ngón chân. Bây giờ đầu đã có thể quay, cánh tay có thể với ra xa cùng với hướng quay của đầu, đứa trẻ có thể nhặt mảnh vải hay một món đồ chơi nhỏ. Có quá nhiều thứ xung quanh để nhặt và khám phá!
Nhiều bố mẹ cứ muốn con luôn luôn ở bên mình, họ đưa đứa trẻ từ phòng này sang phòng khác bằng chiếc
xe đẩy, ngay trong những giai đoạn đầu phát triển. Nhưng đặt trẻ nằm trong xe đẩy là hạn chế trẻ vận động, nó rất khó để quay đầu, để vươn tay. Cần đem đến cho trẻ một nơi chốn an toàn để trẻ có thể nằm đó tự do vận động và liên tục thay đổi tư thế. Nếu ở nhà có anh chị em hay thú cưng, ta nên dùng thanh chắn để bảo vệ cho đứa trẻ mới sinh. Nhưng ngay cả thanh chắn cũng sẽ là một công cụ giúp cho trẻ bò xung quanh một cách an toàn, hơn là nhằm mục đích cách ly trẻ. Công cụ đơn giản này cho phép bố mẹ có thời gian làm việc nhà hay nghỉ ngơi trong khi trẻ vẫn liên tục khám phá thế giới. Sau những khoảng thời gian nghỉ ngơi và làm việc nhà đó, khi đứa trẻ cần sự chăm sóc, bố mẹ sẽ càng tập trung tốt hơn cho con. Sự cân bằng này, thời gian ở bên trẻ, thời gian cách xa trẻ là có ích cho cả bố mẹ và con.
Tốc độ phát triển là do trẻ
Đôi khi bố mẹ mong muốn trẻ phát triển bằng cách đặt trẻ trong những tư thế mà chúng chưa sẵn sàng, như đặt chúng ngồi với một cái gối tựa lưng. Nhưng chính sự phát triển các kỹ năng vận động mà không có sự trợ giúp hay can thiệp mới đem đến cho trẻ những kĩ năng đặc biệt trong từng giai đoạn phát triển. Khi trẻ được trợ giúp để đặt trong tư thế chúng chưa sẵn sàng, chúng sẽ đánh mất cơ hội tự kiểm soát các cử động của mình. Đứa trẻ được đặt trong tư thế ngồi với cái gối tựa lưng sẽ không thể tự quay lại tư thế nằm. Nó sẽ như đông cứng, không thoải mái trong tư thế mới này hoặc có khi chỉ là mất đi hứng thú của việc học vận động. Nằm sấp, nó có thể nhấc đầu, quay đầu, giơ chân lên, vươn tay ra. Và khi nó đã mệt với các cử động như thế, nó lại có thể dễ dàng nghỉ ngơi trong tư thế nằm. Quá trình vận động tự nhiên là trẻ sẽ từ từ chuyển từ nằm ngửa sang nằm sấp. Nó không xảy ra ngay lập tức, mà phải có cơ hội để tập luyện. Khi nằm ngửa, chúng trườn, kéo dãn các cơ của mình theo cách này cách khác. Chúng nhấc chân, chéo chân từ bên này sang bên kia. Rồi, một ngày, nó có thể lẫy nghỉ một lúc trước khi tập lại việc lẫy. Nếu trẻ được tự học lẫy, trẻ đã học được các kỹ năng vận động khác: nhấc đầu, để đôi tay tự do, chuyển động các cơ trong khi nằm sấp. Thi thoảng trẻ sẽ nhấc cả chân và tay, và đậu trong tư thế như một chú chim đang bay.
Tạo một môi trường an toàn để trẻ vận động
Khi trẻ di chuyển, bố mẹ có thể sử dụng các thanh chắn phòng để tạo ra môi trường an toàn, tránh cho trẻ
khỏi bị đau trong khi chúng di chuyển khắp phòng. Không gian của riêng trẻ có thể được nới rộng theo sự
phát triển của trẻ. Vị trí thanh chắn cho một không gian nhỏ có thể phù hợp khi trẻ còn nằm ngửa nhưng cần phải thay đổi rộng hơn khi trẻ biết bò. Quan sát cẩn trọng và nhìn theo góc độ của trẻ để hiểu trẻ sẽ giúp người chăm sóc trẻ quyết định được chừng nào không gian thì đủ cho trẻ di chuyển và khám phá.
Mỗi đứa trẻ là một cá thể độc lập và xứng đáng được tôn trọng. Khi đứa trẻ đang tự do chơi đùa để khám phá thì người chăm sóc không cần thiết phải làm phiền trẻ hoặc cảm tháy cần phải tham gia chơi cùng trẻ. Một không gian lý tưởng cho trẻ là không gian trẻ có thể ở đó vận động, chơi đùa mà người lớn cảm thấy hoàn toàn thoải mái không cần phải luôn ngồi bên trẻ. Bằng cách này, bố mẹ có thể luôn ở gần trẻ mà vẫn làm các việc của mình. Cũng có những thời điểm mà người lớn tham gia một cách bị động vào việc chơi của trẻ. Người chăm sóc sẽ học được nhiều điều từ đứa trẻ khi quan sát chúng, trong khi chúng tự do chơi đạt đến độ no nê mà không có sự tương tác nào với người lớn. Tất nhiên, người chăm sóc sẽ có mặt bên trẻ trong những tình huống thiếu an toàn, hoặc đến giờ cho ăn, thay tã, tắm rửa. Một khoảng thời gian chơi tự do không bị ngắt quãng giúp đứa trẻ học được rất nhiều, học được cách mọi việc vận hành, cách giải quyết vấn đề, nguyên nhân kết quả, và sự tập trung – và hoàn toàn tự nhiên, học theo tốc độ của chúng.
Khi đứa trẻ có thể lật và nằm sấp, nó bắt đầu có khẳ năng điều khiển cơ thể. Nó dễ dàng nhấc đầu lên khỏi
mặt đất. Chân đã có thể kéo ra và phát triển các cơ. Nó bắt đầu trườn bằng ngực, kéo cơ thể của mình di
chuyển và dùng chân như con thằn lằn di chuyển trên sa mạc. Bây giờ trẻ có thể di chuyển khắp phòng. Nó
có thể quay đầu theo hướng các âm thanh phát ra. Nó có thể nhặt đồ và chơi với món đồ đó trong khi vẫn
nằm sấp, hoặc có thể chỉ là trườn đi khắp phòng để thử nghiệm các vị trí mới và khám phá.
Cũng đến lúc đứa trẻ tự mình ngồi được. Khi còn nằm sấp, đứa trẻ đầu tiên học được cách nghiêng mình sang một bên. Rồi, dùng một tay, nó nhấc người lên trong tư thế nửa ngồi. Cuối cùng, nó có thể ngồi và dùng tay kia đỡ. Thực hành lại nhiều lần, nó có thể ngồi với hai chân duỗi ra và hai tay hoàn toàn tự do khám phá tất cả đồ vật xung quanh. Khi đứa trẻ được dành cho không gian và thời gian cần thiết để tự học ngồi, nó sẽ rất thoải mái trong tư thế này.
Hỗ trợ sự phát triển tự nhiên
Không gian chơi cần nới rộng khi trẻ bắt đầu ngồi và bò, để cho phép trẻ được vận động thoải mái.
Đến lúc này, bố mẹ thường hay dùng xe tập đi, nhưng thực sự những thiết bị này lấy mất sự tự do của trẻ, và gây trở ngại cho sự phát triển. Thời gian chơi đùa trên sàn nhà, bò, xoay người cho phép trẻ học được đa
dạng các tư thế vận động và bởi vậy kỹ năng vận động của trẻ sẽ tiếp tục phát triển một cách tự nhiên. Pikler nói về việc sử dụng các thiết bị hỗ trợ hay các bài tập thể dục cho trẻ nhỏ bằng những câu:
Vấn đề không phải là ta có thể “dạy” một đứa trẻ cách chuyển động đúng và đẹp như thế nào, chúng
ta nghĩ rằng ta thông minh khi sử dụng các thiết bị hỗ trợ, các biện pháp đo lường phức tạp, hay các
bài tập thể dục vận động cho trẻ nhỏ. Thật đơn giản, chỉ cần đem đến cho trẻ cơ hội – hoặc, nói
chính xác, đừng đánh cắp cơ hội của trẻ – để chúng được di chuyển theo khả năng có sẵn và tiềm ẩn
của chúng.
Một vài sự lựa chọn chăm sóc đơn giản có thể có hiệu quả. Ví dụ, quần áo thoải mái không gò bó vận động,
cũng không quá rộng – vừa vặn sẽ khiến trẻ mới biết cử động cảm thấy tự do được vận động. Không dùng tất nhám sẽ giúp trẻ cảm nhận được mặt sàn khi chúng bò. Túi ngủ cho giấc ngủ ngắn có thể giúp trẻ đá chân và cựa quậy mà không bị lạnh vì rơi chăn vào những ngày mùa đông. Mặc cho trẻ những chất liệu tự nhiên để đảm bảo chúng không bị ảnh hưởng bởi sự khó chịu khi vải cọ vào người, để chúng nhận biết rõ hơn khi khám phá chính cơ thể mình trong khi chúng vận động.
Mối liên hệ mới với trọng lực
Đứa trẻ từ tư thế trườn chuyển sang tư thế bò. Giai đoạn này cho trẻ một cảm nhận mới về mặt đất và trọng lực. Cơ thể chùng không còn bị kéo xuống nữa, chúng đã có thể điều khiển để nhấc mình lên. Tư thế bò cho trẻ một cơ hội tuyệt vời để nhìn và phát triển nhận thức, và tiếp tục phát triển các kỹ năng vận động khác nữa.
Đứa trẻ học kỹ năng phối hợp tay – mắt bằng cách nhìn vào tay mình khi bò quanh phòng. Và, tất nhiên, bò
cho trẻ một không gian tự do rộng lớn hơn.
Chơi ngoài trời là một cơ hội tuyệt vời cho mọi đứa trẻ, đặc biệt là đứa trẻ đang học bò. Thiên nhiên đem đến nhiều vật liệu chơi thú vị như lá, đất, cành cây, hòn đá, và tất nhiên bố mẹ cần giám sát gần hơn. Sẽ thật tuyệt nếu có một ngọn đồi nhỏ phủ cỏ để trẻ có thể bò lên. Chơi ngoài trời giúp trẻ phát triển sự nhạy cảm và mối liên hệ với mùa màng và có những không gian đầy thách thức cho việc học bò, do đó chất lượng của việc bò sẽ tiếp tục được phát triển cao hơn.
Cuối cùng, đứa trẻ có thể tự đứng lên và bước những bước đi đầu tiên. Để đi được, trẻ cần học được cách
chống lại trọng lượng của mình, cân bằng trên một chân và chuyển trọng lực từ bên chân này sang chân kia.
Đây là việc không đơn giản, nhưng chúng vô cùng thích thú và chăm chỉ làm việc này, chúng đã có một thời
gian dài trước đó học các kỹ năng vận động khác nhau để chuẩn bị cho việc này.
Steiner nói đến tầm quan trọng của việc học đi trong cuốn “Sự hướng dẫn từ các thực thể tâm thức dành cho từng cá nhân và toàn bộ loài người”:
Một điều quan trọng là chúng ta cần tự học cách phát triển từ trạng thái là một thực thể không biết
đi đến một con người biết đứng thẳng. Chúng ta đạt được vị trí đứng thẳng, vị trí cân bằng trong
không gian, do chính nỗ lực của mình. Nói cách khác, chúng ta xây dựng vị thế của mình trong mối
tương quan với trọng lực.
Sự tôn trọng động cơ bản năng của trẻ
Bằng cách lặng lẽ tôn trọng động cơ bản năng của trẻ, ta đã hỗ trợ trẻ vận động tự nhiên và đầy niềm vui. Ví
dụ, khi trẻ bắt đầu tập đi, bố mẹ có thể đơn giản là ngắm trẻ trong im lặng, với một nụ cười và một thái độ
tôn trọng thành quả của trẻ. Sự ồn ào, ngợi khen quá nhiệt tình – như vỗ tay, reo hò, “Con làm được rồi. A!
con đang đi rồi kìa” – có thể gây ra những hậu quả không mong muốn. Đứa trẻ có thể sẽ nhìn quanh, mất
thăng bằng và ngã. Bằng cách tôn trọng và cho phép động cơ bản năng này tiếp tục lớn mạnh và phát triển,
bố mẹ đang giúp trẻ tạo nền móng vững chắc cho niềm vui học tập suốt đời.
Cách trẻ vận động tự nhiên và theo bản năng luôn luôn là cách an toàn nhất. Tuy nhiên, đôi khi đứa trẻ được ở trong môi trường tự do và được dành thời gian để phát triển khả năng vận động một cách tự nhiên, nhưng chúng vẫn thất bại. Khi đứa trẻ thất bại, chúng học được cách bảo vệ đầu của mình khi bị mất thăng bằng. Kỹ năng này trẻ sẽ phải học lại nhiều lần trong suốt quá trình phát triển, để đi từ việc học đi sang học chạy và nhảy. Việc ngã rồi tự đứng lên giúp trẻ phát triển được cảm xúc, nó nhận thấy rằng nó có khả năng tiếp tục công việc này dù đã có những khó khăn. Một cách bản năng, nhiều bố mẹ sẽ vội chụp lấy đứa trẻ khi nó sắp ngã. Nhưng việc này nếu xảy ra quá thường xuyên và quá sớm, sẽ gây trở ngại cho trẻ phát triển khả năng thăng bằng và tiếp tục phát triển theo xu hướng của riêng mình.
Học ngã, đứng lên và tiếp tục, có lẽ là một sự chuẩn bị tốt nhất cho đời sống.
____
Ghi thêm của tác giả: Là một giáo viên, và đặc biệt là một người mới làm mẹ, tôi nhận được rất nhiều kiến
thức từ các công trình của Steiner, Pikler, và Gerber. Chồng tôi và tôi đón đứa con mới chào đời vào tháng 10, 2007. Quan sát con với niềm hứng thú và hân hoan mà không theo bất cứ lịch định sẵn nào quả là một món quà tuyệt diệu. Tôi còn nhớ như in lần đầu tiên con chuyển tư thế từ nằm ngửa sang nằm sấp. Con đã luyện tập tư thế này trong vài tuần trước đó, đôi khi thật khó khăn. Nhưng chồng tôi và tôi đã hoàn toàn tin cậy vào khả năng của con và tiếp tục để con tự khám phá, tự học. Rồi, một ngày, cuối cùng con tôi lật được người. Tôi đã rất kinh ngạc thấy lúc đó con ngay lập tức rút tay từ dưới ngực ra. Con ngẩng đầu lên và nhoẻn cười. Tất nhiên, có đôi khi nó không kết thúc bằng nụ cười. Ở mỗi tư thế mới vừa làm được, Leon lại gắng sức và tự thúc đẩy mình học nhiều hơn nữa. Và tôi tự đặt mình đi song hành cùng con, như một người mẹ. Tôi không phải luôn luôn là một người mẹ theo phương pháp Waldorf, hay Pikler hay RIE, nhưng tôi tin cậy vào bản năng làm mẹ mà tôi được trao. Cuối cùng, tôi nhắc nhở mình, tôi sẽ phát triển năng lực làm mẹ theo cách của tôi, theo tốc độ của tôi – cũng như vậy, tôi học cách tôn trọng tốc độ phát triển tự nhiên của con. Anna Tardos, giám đốc hiện nay của Pikler cho tôi một lời khuyên khôn ngoan trước khi tôi sinh Leon; “đừng nghĩ gì về những điều bạn đã được học, cũng đừng nghĩ về việc làm mẹ thế nào cho đúng. Bạn chỉ cần toàn tâm chú ý đến con, sự chú tâm xuất phát từ sâu thẳm trong tim bạn.”
_____
Vanessa Kohlhass hiện nay đang điều hành chương trình cha mẹ – con cái tại trường Whidbey Island Waldorf, phía bắc Seattle, Washington. Cô có bằng cử nhân âm nhạc đại học Texax ở Austin và có chứng chỉ giáo viên chuyên ngành giáo dục đặc biệt, cô làm việc trong một trường mầm non công lập dành cho trẻ khuyết tật. Cô hoàn thành chương trình đào tạo giáo viên Waldorf ở đại học Antioch, New England, nhận bằng thạc sỹ. Để hỗ trợ cho chương trình bố mẹ – con cái, cô đã dạy trong lớp nhà trẻ và mầm non trường Waldorf. Vanessa và chồng cô Mark vừa có đứa con đầu lòng, Leon.